Nowe przepisy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy i przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
Nowelizacja regulacji AML na ostatniej prostej
Nowa Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 1 marca 2018 r. czeka już tylko na podpis Prezydenta. Po jej ogłoszeniu rozpocznie się trzymiesięczny okres vacatio legis, w czasie którego zainteresowani będą musieli dostosować się do nowych regulacji.
Ustawa wdraża postanowienia Dyrketywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE [Dyrektywa AML IV].
Ponadto w związku z faktem przedłożenia w dniu 5 lipca 2016 r. przez Komisję Europejską wniosku w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu i zmieniającej dyrektywę 2009/101/WE (COM(2016) 450 final) [Dyrektywa AML V] w Ustawie wdrożono już rozwiązania, w stosunku do których z wysoką dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że zostaną przyjęte w Dyrektywie AML V.
Nowy katalog instytucji zobowiązanych
Ustawa poszerza i uzupełnia zgodnie z wymogami Dyrektywy AML IV katalog instytucji obowiązanych do przestrzegania Ustawy, obciążonych obowiązkiem oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także stosowania środków bezpieczeństwa finansowego wskazanych w Ustawie.
Przewiduje także nadanie statusu instytucji zobowiązanych różnym kategoriom podmiotów, takim jak banki, instytucje pożyczkowe, ale także np. doradcy podatkowi czy notariusze. Katalog instytucji obowiązanych przedstawiony w Ustawie w znaczącym stopniu pokrywa się z katalogiem instytucji obowiązanych określonym w obecnie obwiązujących przepisach. Podstawowe zmiany w odniesieniu do przepisów dotychczasowych to nadanie statusu instytucji obowiązanej:
1. przedsiębiorcom w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, niebędącymi innymi instytucjami obowiązanymi, świadczącymi usługi polegające na:
- tworzeniu osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, w tym spółek,
- pełnieniu funkcji lub umożliwianiu innej osobie pełnienia funkcji, członka zarządu spółki lub podobnej funkcji w stosunku do innych osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
- zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego i innych pokrewnych usług dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, w tym spółek,
- działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania, jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej, lub podobnego porozumienia prawnego,
- działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osobie wykonującej prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającej wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym – art. 2 ust. 1 pkt 16
2. podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
- wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi,
- pośrednictwa w wymianie, o której mowa w lit. a lub b, lub
- prowadzenia rachunków, o których mowa w art. 2 ust. 2 pkt 17 lit. e – art. 2 ust. 1 pkt 12.
3. przedsiębiorcom w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej prowadzącym działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych – art. 2 ust. 1 pkt 24;
4. instytucjom pożyczkowym w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2016 r. poz. 1528, z późn. zm.) – art. 2 ust. 1 pkt 25.
Tym samym, obowiązek czuwania nad przestrzeganiem postanowień Ustawy spadnie na zdecydowanie większą ilość podmiotów, niż miało to miejsce dotychczas.
Nowa Ustawa wpłynie również na wykonywanie zawodów prawniczych. Zgodnie z motywem 9 preambuły do Dyrektywy AML IV profesjonaliści świadczący pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego powinni być bowiem objęci przepisami krajowymi wydanymi na podstawie dyrektywy 2015/849 w przypadku, w którym pomoc prawna lub czynności doradztwa podatkowego są wykonywane w odniesieniu do transakcji związanych z wysokim ryzykiem wykorzystania ich do celów prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. W tym zakresie nowa Ustawa stanowi, że za instytucję obowiązaną powinni również zostać uznani:
1. adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klienta pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego dotyczące:
- kupna lub sprzedaży nieruchomości, przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
- zarządzania środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta,
- zawierania umowy o prowadzenie rachunku bankowego, rachunku papierów wartościowych lub wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tych rachunków,
- wnoszenia wkładu do spółki kapitałowej lub podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej,
- tworzenia, prowadzenia działalności lub zarządzania spółkami kapitałowymi lub trustami
z wyjątkiem radców prawnych oraz prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy lub służby w urzędach obsługujących organy administracji publicznej, oraz doradców podatkowych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy; jak również
2. doradcy podatkowi w zakresie czynności doradztwa podatkowego innych niż wymienione powyżej oraz biegli rewidenci.
W tym jednak przypadku w Ustawie ograniczono zakres, w jakim adwokaci, radcy prawni, prawnicy zagraniczni oraz doradcy podatkowi będą podlegać obowiązkom związanym z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Waluty wirtualne po raz pierwszy
Ciekawą zmianą jest również ujęcie w katalogu instytucji obowiązanych podmiotów świadczących usługi w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi a prawnymi środkami płatniczymi [art. 2 ust. 1 pkt 12 Ustawy]. Nowa Ustawa jako pierwsza w Polsce wprowadza definicję waluty wirtualnej jako cyfrowego odwzorowania wartości, które nie jest:
- prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
- międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
- pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
- instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
- wekslem lub czekiem
oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.
W tym zakresie nowa Ustawa również wychodzi naprzeciw wymaganiom nałożonym na kraje członkowskie przez Dyrektywę AML V, która wymaga od Państw Członkowskich nałożenia na podmioty świadczące usługi w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi a prawnymi środkami płatniczymi oraz prowadzące na rzecz swoich klientów portfeli walut wirtualnych obowiązków z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Oznacza to, że giełdy walut wirtualnych oraz podmioty, które prowadzą portfele tych walut, będą zobowiązane do przestrzegania środków bezpieczeństwa finansowego w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy na zasadach wskazanych w Ustawie na podobnym poziomie, jak inne instytucje obowiązane. Za ratio legis proponowanych regulacji wskazuje się chęć przeciwdziałania wykorzystywaniu walut wirtualnych np. w celu finansowania terroryzmu.
To nie koniec nowości
Powyższe to jednak drobny wycinek nadchodzących zmian. Nowości jest na tyle dużo, że ustawodawca zdecydował się w miejsce nowelizacji i aktualizacji obecnie obowiązującej Ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1049) – na wprowadzenie zupełnie nowego aktu prawnego. Ma to zwiększyć jego czytelność i przejrzystość.
Warto jednak wskazać, że w gąszczu nowości znalazły się również następujące rozwiązania:
- aktualizacja zadań Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego;
- doprecyzowanie zasad prowadzenia kontroli instytucji obowiązanych;
- modyfikację obowiązków instytucji obowiązanych, w tym w zakresie stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
- wprowadzenie otwartego katalogu elementów stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnych, które powinny być wzięte pod uwagę w procesie rozpoznania oraz oceny ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanych z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną
- modyfikację zasad stosowania szczególnych środków ograniczających przeciwko osobom, grupom i podmiotom;
- nowości dotyczące sankcji administracyjnych nakładanych na instytucje obowiązane nieprzestrzegające obowiązków nałożonych na mocy nowej Ustawy;
- określenie zasad dostępu Generalnego Inspektora Informacji Finansowej do danych niezbędnych do prawidłowego wypełniania przez niego zadań ustawowych, ich gromadzenia, ochrony oraz udostępniania tych informacji innym podmiotom;
- utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych oraz określenie zasad jego funkcjonowania;
- wprowadzenie regulacji dotyczących wstrzymywania transakcji i blokowania rachunków;
- wprowadzenie rozwiązań dotyczących oszacowania i opracowania krajowej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
- obowiązek wyznaczenia w instytucji obowiązanej osoby pełniącej funkcję kadry kierowniczej wyższego szczebla (tzw. compliance-officer).
Zapraszamy do kontaktu wszystkie podmioty, które mogą zostać objęte nowymi obowiązkami w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy, jak również które będą zmuszone do dostosowania swoich regulacji wewnętrznych do wymogów Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. Eksperci GLC zapewniają kompleksowe wsparcie przy projektowaniu oraz wdrożeniu rozwiązań w zakresie AML: kontakt@glc.pl.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami