Zasadniczym zadaniem organów celnych jest kontrola celna. Definicja jej zawarta została w art. 4 pkt 14 WKC. Polega ona na wykonaniu odpowiednich czynności przez uprawniony organ, które mają na celu zapewnić prawidłowe stosowanie przepisów celnych oraz przepisów dotyczących wwozu, wywozu, tranzytu, przewozu i końcowego wykorzystania towarów w obrocie pomiędzy obszarem celnym Unii a państwami trzecimi oraz obecności towarów nieposiadających statusu unijnego.
Organy celne są w głównej mierze odpowiedzialne za nadzór nad międzynarodową wymianą handlową Unii, wspierając w ten sposób sprawiedliwy i swobodny handel, wdrażanie zewnętrznych aspektów rynku wewnętrznego, wspólnej polityki handlowej oraz pozostałych wspólnych polityk Unii w zakresie wymiany handlowej, a także bezpieczeństwo całego łańcucha dostaw. Organy celne wprowadzają środki mające na celu w szczególności ochronę interesów finansowych Unii i jej państw członkowskich.
Organy celne mogą przeprowadzać wszelkie czynności kontroli celnej, które uznają za niezbędne.
Kontrola celna – na czym polega
Kontrole celne mogą polegać w szczególności na weryfikowaniu prawidłowości i kompletności informacji podanych w zgłoszeniu celnym, deklaracji do czasowego składowania, przywozowej deklaracji skróconej, wywozowej deklaracji skróconej, zgłoszenia do powrotnego wywozu lub powiadomienia o powrotnym wywozie, a także weryfikowaniu istnienia, autentyczności, prawidłowości i ważność wszelkich załączonych dokumentów. Kontrole celne mogą również dotyczyć kontroli księgowości zgłaszającego oraz pozostałej dokumentacji dotyczącej operacji odnoszących się do towarów lub uprzednich lub późniejszych operacji handlowych związanych z tymi towarami po ich zwolnieniu.
Organy te mogą również przeprowadzić rewizję takich towarów lub pobrać próbki, jeżeli nadal istnieje taka możliwość. Kontrole takie mogą zostać przeprowadzone u posiadacza towarów lub jego przedstawiciela, u każdej innej osoby bezpośrednio lub pośrednio zaangażowanej o te operacje w charakterze handlowym lub każdej osoby dysponującej w celach handlowych tymi dokumentami i danymi[1]. Uzupełnieniem art. 13 WKC ustanawiającym prawo do podejmowania czynności kontroli celnej jest art. 78 WKC. W regulacji tej zawarte zostały cele i przesłanki kontroli po zwolnieniu towarów. Kontrola a posteriori[2] może być podjęta na wniosek, jak i z urzędu.
Postępowanie kontrolne
Dla potrzeb kontroli celnej osoba, wobec której zostało wszczęte postępowanie kontrolne, przechowuje dokumenty przez okres co najmniej trzech lat kalendarzowych. I tak np. w przypadku towarów dopuszczonych do obrotu, towarów objętych procedurą wywozu, termin ten rozpoczyna się z końcem roku, w którym przyjęto zgłoszenie celne do dopuszczenia do obrotu lub zgłoszenie wywozowe. Analogiczna sytuacja występuje w przypadku towarów dopuszczonych do obrotu bez cła lub z zastosowaniem obniżonej stawki celnej ze względu na końcowe przeznaczenie towarów. Termin ten rozpoczyna się z końcem roku, w którym towary przestają być objęte dozorem celnym. Z chwilą złożenia odwołania lub rozpoczęcia postępowania sądowego, dokumenty oraz informacje w przypadku, w którym kontrola celna przeprowadzona w zakresie długu celnego wykaże konieczność wprowadzenia korekty zaksięgowania tego długu, dokumenty są przechowywane w czasie przekraczającym wymieniony termin, przez okres umożliwiający jego skorygowanie i sprawdzenie[3].
Z uwagi na dopuszczenie przez Wspólnotowy Kodeks Celny możliwości wydłużenia terminu przechowywania dokumentacji celnej, zgodnie z art. 9 ustawy Prawo celne wydłużono termin przechowywania dokumentów do 5 lat[4]. Spowodowane jest to faktem, iż w wielu przypadkach dokumenty celne pełnią jednocześnie istotne funkcje określone w przepisach innych aniżeli przepisy prawa celnego, np. w celu określenia wartości celnej dla prawidłowego wymiary podatku akcyzowego i podatku VAT z tytułu importu towarów.
Kontrola celna w Polsce
Mając na uwadze powyższe, należy zauważyć, że termin przechowywania dokumentów liczony jest w latach i rozpoczyna swój bieg z końcem roku, w którym dane zdarzenie nastąpiło. Termin ten upływa, co do zasady, z ostatnim dniem roku kalendarzowego. Regulacja prawna, która zawarta została w art. 16 WKC dotyczy nie tylko sytuacji, gdy wszczęte zostało postępowanie odwoławcze, lecz wszystkich przypadków, w których prowadzona jest kontrola celna. Naruszenie przepisów związanych z przechowywaniem dokumentów mających znaczenie dla kontroli celnej skutkuje wszczęciem przeciwko sprawcy postępowania karno skarbowego o czyn z art. 95 § 1 k.k.s.[5]
Kontrole mogą wykonywać funkcjonariusze pełniący służbę w jednostce organizacyjnej właściwej do przeprowadzenia kontroli oraz funkcjonariusze pełniący służbę w innych jednostkach organizacyjnych upoważnieni przez właściwy organ Służby Celnej.
Kontrolujący w trybie ustawy o Służbie Celnej mają szerokie uprawnienia, które wynikają między innymi z treści art. 32 ustawy o Służbie Celnej, wśród których należy wymienić:
- uprawnienie do żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju ewidencji i dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów elektronicznych, oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej,
- do przeszukiwania osób i pomieszczeń, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych,
- do dokonywania oględzin,
- do zabezpieczania zebranych dowodów
Obowiązki po stronie kontrolowanych
Uprawnienia kontrolujących rodzą także obowiązki po stronie podmiotów kontrolowanych. Zgodnie z treścią art. 33-34 ustawy o Służbie Celnej, zgodnie z którymi: Kontrola celna w siedzibie, w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej oraz miejscu zamieszkania podmiotu podlegającego kontroli jest – co do zasady – wykonywana po doręczeniu upoważnienia organu Służby Celnej do przeprowadzenia kontroli oraz okazaniu legitymacji służbowej. Wyjątki określa art. 36 ust. 2-5 ustawy o Służbie Celnej.
Czynności kontrolne wykonuje się w obecności kontrolowanego podmiotu lub osoby przez niego upoważnionej, chyba że zrezygnuje on z uczestnictwa w tych czynnościach.
Czynności kontrolne to działania kontrolujących, które muszą być dokumentowane protokołem kontroli (art. 40 ustawy o Służbie Celnej).
Z punktu widzenia przepisów stosowanych w toku kontroli, warto wskazać na treść art. 52-55 ustawy o Służbie Celnej, które wskazują na odpowiednie stosowanie niektórych przepisów Ordynacji podatkowej, WKC i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
[1] Por. art. 13 Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. UE L z dn. 19.10.1992 r., polskie wydanie specjalne, 02/t. 4, s. 307 i n. z późn. zm.) – dalej powołane jako WKC.
[2] Kontrola ta jest także określana mianem kontroli postimportowej lub powtórnej kontroli celnej.
[3] Por. art. 16 WKC; por. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. I SA/Bk 15/11, LEX nr 990413.
[4] Może się tak zdarzyć, że upłynął termin do przechowywania dokumentów wynikający z art. 16 WKC, to przechowywanie tych dokumentów jest wciąż wymagane na podstawie np. przepisów prawa podatkowego.
[5] Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 186 z późn. zm.) – dalej powołana jako k.k.s.
Masz pytania dotyczące rachunkowości lub prawa podatkowego?
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Wypełnij formularz kontaktowy
i skontaktuj się z nami